In het Muzieum zie je geen hand voor ogen en moet je je redden met je andere zintuigen. Dat is knap lastig.

In het Muzieum zie je geen hand voor ogen en moet je je redden met je andere zintuigen. Dat is knap lastig.
door Onno Havermans
Reageer zelf geef uw reactie

Johans stem is een prettig richtpunt. Hij klinkt rustig en in het pikkedonker is er geen twijfel waar hij vandaan komt. Die kant moeten we op.
Lees het artikel
Klik hier!

Wel opletten intussen voor obstakels. Dat betekent voelen met de stok of met de blote hand, want uitkijken helpt hier geen zier. En luisteren naar Johan, desnoods zijn hand grijpen, want hij is onze steun en toeverlaat. Hij helpt de weg te vinden in de alledaagse wereld die opeens zo volstrekt anders lijkt zonder licht.

Johan Zeegers (48) is een van de gidsen in het Nijmeegse Muzieum, ervaringsmuseum over zien en niet-zien. Hij is blind door een ongeluk toen hij 12 jaar oud was, maar hij denkt nog steeds in beelden. Dat vraagt hij ook van de bezoekers tijdens de ’Dialoog in het donker’, een rondgang door de wereld der blinden. „Wat denk je dat dit is, wat voel je, wat ruik je, hoe zou het er uit zien?”

Op de trap naar boven zijn we geleidelijk in de duisternis beland, maar op de bovenste verdieping is zelfs de miniemste schemering uitgebannen. Ook na de eerste gewenning is er geen spatje zicht. De bezoeker moet zich redden met zijn andere zintuigen, en dat is nog knap lastig.

„Ongeveer tachtig procent van de indrukken die we opdoen, komt binnen via het zien. Als dat weg valt moeten we het doen met gehoor, reuk en tast”, zegt museummanager Jacqueline Demarteau. „Extra lastig is dat we met het oog wel kunnen selecteren wat we waarnemen, maar met andere zintuigen niet. Ons gehoor bijvoorbeeld, kunnen we niet controleren. Je hoort alles door elkaar.”

’Dialoog in het donker’ maakt diepe indruk op bezoekers, zo blijkt uit het gastenboek. „We wilden mensen zelf laten ontdekken wat het betekent om niet te zien”, zegt directeur Peter Popping. „Maar de effecten zijn sterker dan we hadden verwacht. Jezelf overgeven aan een blinde, dat doe je niet zomaar. Toch komt in het donker de dialoog tussen gids en bezoeker vanzelf op gang. Want de fascinatie voor blind zijn blijkt groot.”

Dat is ook merkbaar in het Practicum, zeg maar de werkplaats van het Muzieum, waar bezoekers kennismaken met braille en gesproken boeken. Dit is de doe-afdeling, waar volwassenen met een blinddoek voor bordspelletjes spelen en kinderen vol overgave een brief tikken op een braillemachine of in de opnamestudio proberen helder en foutloos voor te lezen. De stapel cd-schijfjes is voor hen niks nieuws, maar ze zijn vol verbazing over de ouderwetse techniek van bandopnames en cassetterecorders.

Nieuwe technologie heeft veel veranderd in de wereld van blinden en slechtzienden. In de gangen van het Muzieum herinneren dikke brailleboeken aan de traditionele blindenbibliotheek, die door de massale opkomst van de personal computer en het gesproken boek dreigt te verdwijnen. Namens de Stichting Bibliotheek Le Sage ten Broek ontwikkelden Popping en Demarteau een alternatief: het Muzieum.

„Onze missie is emancipatie van blinden en slechtzienden”, zegt Popping. „Niet dat die zielig zijn. Wel zijn er voorzieningen nodig om hen zelfstandig te laten functioneren. Vroeger zorgden vaak christelijk geïnspireerde charitatieve instellingen voor onderwijs en werk, maar de meesten kunnen zich uitstekend zelf redden en dat merk je in het museum, waar we de rollen omkeren. Wil je begrijpen wat het is om te zien, dan moet je begrijpen wat niet zien is.”

Toch is het Muzieum meer dan een blindenmuseum. Na de opening ruim een jaar geleden werd het museum eind vorig jaar uitgebreid met twee nieuwe delen, die juist inzicht geven in hoe en wat we zien. In het Retrospectrum maakt de bezoeker aan de hand van een blinde bard een tijdreis.

Zo is te ontdekken hoe blinden in Noviomagus, de Romeinse voorloper van Nijmegen, leefden, hoe ze als bedelaar of als ziener werkten op een middeleeuwse markt of hoe ze ten tijde van de industrialisatie ’ontdekt’ werden als uiterst nuttige arbeidskrachten.

Ook kan de bezoeker hier zien hoe een staaroperatie wordt uitgevoerd, met aandacht tussen de technieken van vroeger en nu en de verrassende relatie tussen een Brits gevechtsvliegtuig – de Spitfire uit de Tweede Wereldoorlog – en de oogheelkunde.

Het Opticum, de tweede nieuwe zaal, brengt met diverse optische foefjes het zien in beeld. Zo is er een groot hologram, dat alleen kan worden bekeken door over glasplaat boven een ogenschijnlijk oneindig diepe kloof te lopen, staart een afwisselend bol en hol gezichtsmasker de bezoeker in beide gevallen werkelijk aan en blijkt dat we uit niet meer dan enkele stipjes op een zwart vlak al veel informatie over beweging, persoonlijke kenmerken, geslacht en emotie kunnen halen. Maar ook is te zien hoe slechtzienden of mensen met een gezichtsstoornis de omgeving waarnemen.

Een weldadige rust overvalt de bezoeker die een lichtbad ondergaat. Achterover in een luie stoel zie je in tien minuten het hele kleurenspectrum passeren, waarbij voelbaar is hoezeer licht je persoonlijke stemming kan kleuren.

Daarnaast heeft het Muzieum wisselende exposities. Zo is er vanaf volgende week donderdag een ’aanraaktentoonstelling’ met beelden van Tsjechische kunstenaars die, in tegenstelling tot gewoonlijk in musea, nu wel mogen worden betast.

Met het oog op het nabijgelegen Duitsland is het museum volledig tweetalig opgezet. „Daar hebben we bewust voor gekozen”, aldus Popping. „Nu al is 30 procent van onze bezoekers Duits en dat zijn vooral scholen dus het zou best eens meer kunnen worden.”

Het ervaringsmuseum vraagt wel tijd. „Een gemiddeld museumbezoek duurt een uur en een kwartier, maar dit is een concept voor de hele middag”, zegt Demarteau. „Dat geldt ook voor schoolklassen. De kinderen vervelen zich geen moment. Het is een wonder hoe gedisciplineerd ze hier zijn.”
Adres en prijzen

Muzieum, Nieuwe Marktstraat 54A, Nijmegen (vlakbij het station), tel: 024-3828181. Open van dinsdag t/m vrijdag 13.45-17.00 uur, zaterdag en zondag 12.00- 18.00 uur. ’Dialoog in het donker’ op woendag, vrijdag, zaterdag en zondag. Reserveren aangeraden. Prijs: 7,50 euro (4 euro tot 12 jaar) voor het museum en 15 euro (9 euro voor kinderen) voor het museum inclusief ’Dialoog’. www.muzieum.nl .
Wijn proeven of dineren in het donker

Naast ’Dialoog in het donker’ organiseert het Muzieum elke eerste vrijdag van de maand ook een proeverij in het donker. Afgelopen vrijdag ging het om wijn, op 3 maart staat een heus driegangendiner op het menu. Een proeverij kan ook als arrangement voor minimaal twaalf personen worden geboekt. De gerechten worden bereid door de kok van het tijdschrift Wining en Dining, dat in hetzelfde gebouw zijn onderkomen heeft. Directeur Popping merkte zelf hoe het ontbreken van licht de smaak intensiveert. „De eerste keer vonden we het eten veel te zout. De kok bezwoer dat hij precies zo had gekookt als anders, en hij proefde geen verschil. Maar eenmaal in het donker vond ook hij zijn eten te zout. Dat heeft hij daarna aangepast.
http://www.trouw.nl/degids/gidsartikelen/article212492.ece/